Środki dydaktyczne mają za zadanie wzbogacać nasze metody nauczania oraz zwiększać ich efektywność. Są atrakcyjnym elementem lekcji i stanowią motywację dla uczniów. Jednak będą one skuteczne tylko wtedy, kiedy będziemy je potrafili umiejętnie zastosować.
Przedstawiamy dekalog warunków efektywnego wykorzystywania w pracy pomocy dydaktycznych, oparty na najczęściej powtarzanych błędach nauczycieli.
1. Dobry środek to estetyczny środek
Zadbaj o właściwy i atrakcyjny wygląd stosowanych pomocy. Okazy i preparaty z lekcji biologii czy chemii powinny być wykorzystywane zgodnie z ich terminem przydatności. Przeterminowana „żaba w formalinie” na pewno nie przyciągnie uwagi uczniów w pozytywnym sensie, a jedynie wywoła obrzydzenie, a stary rozlatujący się eksponat zrobi wrażenie jedynie na lekcji historii.
2. Zapewnij każdemu zajęcie
Pomocy musi być odpowiednio dużo, aby wszyscy uczniowie mogli z nich skorzystać. Wystawienie tylko trzech mikroskopów dla całej klasy zamiast pomóc, tworzy chaos i dezorganizuje zajęcia – trzech uczniów pracuje, a reszta czekając na swoją kolej przeszkadza i rozmawia. Jeśli nie masz możliwości zapewnienia większej ilości środków dydaktycznych, odpowiednio zorganizuj pracę uczniów w mniejszych grupach i podziel zadania tak, aby nikt nie siedział bezczynnie.
3. Aktualność to podstawa
Stosowanie starych map, często ukazujących nieistniejące już państwa, nieaktualny podział administracyjny, stare nazewnictwo, stwierdzenia „wyobraźcie sobie tutaj te granice” są kardynalnym błędem. Lepiej w ogóle zrezygnować z takiego środka, niż wprowadzać nim zamieszanie.
4. Nie przesadź z ilością bodźców
Należy pamiętać, że środki dydaktyczne są jedynie elementem wspomagającym tradycyjne metody nauczania, nie mogą stanowić jedynej formy zajęć – kiedy przez 45 minut uczniowie oglądają film, analizują wykresy, słuchają nagrań, obserwują obrazy, dostarczana jest im zbyt duża liczba bodźców, nie mają oni czasu na usystematyzowanie wiedzy i ciekawe zajęcia zmieniają się w chaos.
5. Dostosuj pomoce do wieku uczniów
Zbyt infantylne środki nie zainteresują twoich podopiecznych, wytworzą poczucie nudy, natomiast zbyt poważne będą dla nich niezrozumiałe.
6. Atrakcyjność budzi ciekawość
Wykorzystaj środki, które mają dla uczniów charakter elitarny, nie mają z nim na co dzień do czynienia, np. luneta – tego typu pomoce powodują zainteresowanie i chęć do działania.
7. Umiejętność obsługi środków jest niezbędna
Przynosząc komputer czy odtwarzając film, musisz wiedzieć, jak uruchomić i obsługiwać sprzęt. Często zdarza się, że nauczyciele nie mają pojęcia, jak nad nim zapanować, wzywają szkolnego informatyka lub pytają uczniów „czy ktoś wie, jak to działa?”. To ty masz wiedzieć jak to działa, przed prezentacją upewnij się, że wiesz, co robić.
8. Zadbaj o sprawność sprzętu
Nie ma sensu prezentować na lekcji niesprawnych sprzętów, uszkodzonych eksponatów, zepsutych narzędzi wraz z poleceniem uczniom, aby wyobrazili sobie, że działają. Przed użyciem sprzętu elektronicznego sprawdź przed zajęciami jego sprawność.
9. Dobierz środki do celów dydaktycznych
Zastanów się, czemu mają one służyć, w jaki sposób pomóc uczniom. Pomyśl, co chciałbyś dzięki nim osiągnąć i w jakim stopniu będą Ci one pomocne.
10. Uwzględnij specyfikę nauczanego przedmiotu
Dobierając pomoce, zastanów się, które z nich będą najbardziej efektywne w przedstawieniu problemu danego przedmiotu. Nie wszystkie środki da się zastosować na wszystkich przedmiotach, nie należy włączać podczas zajęć nieodpowiednich ich form na siłę.
Właściwy dobór pomocy i umiejętne wkomponowanie ich w swój repertuar metod i form organizacyjnych nauczania sprzyja bezpośredniemu poznawaniu rzeczywistości przez uczniów. Należy jednak pamiętać, że nasycenie procesu nauczania pomocami dydaktycznymi nie gwarantuje jeszcze zwiększenia efektywności pracy szkoły, ponieważ środki dydaktyczne nie zawsze są lepsze od „żywego nauczania”. Stosuj je tylko tam, gdzie poznanie przez ucznia jest niemożliwe w sposób bezpośredni.
